Βασιλεώνοικο

Ονομασία

Το όνομα Βασιλεώνοικο που έχει το χωριό μας, δεν είναι καινούριο. Είναι πάρα πολύ παλαιό και υπάρχει χαραγμένο σε μαρμάρινη επιγραφή του 3ου π.Χ. αιώνα, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου!

“Βασιλέως Αττάλου. Επιγραφή δίστηλος, επί μαρμάρου Χιακού ερυθρίζοντος, ύψους 0,80, πλάτους 0,78, πάχους 0,22 (…). Ευρέθη εν τη κατά την Απλωταρίαν, συνοικίαν της πόλεως Χίου, οικία του κ. Τζουμπαριώτου (…)” (1)

“Ποίος όμως είναι ο αναφερόμενος στην επιγραφή Άτταλος; Οι γνώμες των ερευνητών διίστανται˙ οι περισσότεροι βέβαια υποστηρίζουν ότι πρόκειται για τον Άτταλο Α΄, υπάρχουν όμως και οι δεχόμενοι ότι πρόκειται για τον Άτταλο Β΄ ή ακόμη και για τον Άτταλο Γ΄. Όποιος πάντως και αν είναι ο αναφερόμενος Άτταλος, η επιγραφή παρέχει πολύτιμες προσωπογραφικές και τοπογραφικές πληροφορίες. Επλούτισε την Χιακή Προσωπογραφία με πλείστα ανθρωπονύμια και μας εγνώρισε επιπλέον πολλά νέα τοπωνύμια, μερικά από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα, αυτούσια ή παραλλαγμένα. Τα ανθρωπονύμια και τοπωνύμια της επιγραφής συνέλεξε και σχολίασε ο Ζολώτας (Αθηνά 1908, σσ. 170-184 και Ιστορία Α΄, σσ. 388-395). Από τα σωζόμενα μέχρι σήμερα τοπωνύμια ενδεικτικώς αναφέρω τα: Βασιλέων οίκοι (Β11, πβλ. Βασιλιώνοικο), Δώτιον (Α43, Β14, πβλ. Δώτια), Ερείθαι (Β41, πβλ. Παναγία Ερειθιανή στο Βροντάδο), κ.α.” (2)

Η επιγραφή του Αττάλου αρχίζει (στην Α΄στήλη) ως εξής:

ΑΕΙΔΑΣ]ΜΟΝΑΕΙΔΑ[ΣΜΟΝ
ΤΩΝΧ]ΡΗΜΑΤΩΝΩΝΕΔΩ[Κ]ΕΝ
ΒΑΣΙ]ΛΕΥΣΑΤΤΑΛΟΣΕΙΣΤΗΝ
ΤΩ]ΝΤΕΙΧΩΝΟΙΚΟΔΟΜΙΑΝ

και φτάνοντας στη Β΄στήλη διαβάζουμε:

(…) ΘΕΟΠΡΟΠΟΥΤΟΥΒΙΤΩΑΓΡΟΙΚΑΙΑΡΓ[ΟΙΤΑ
ΕΝΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟΙΣΚΑΙΝΟΙΝιι
ΚΑΙΚΥΒΩΝΙΔΑΙΣ (…)

Σε σημειώσεις δε της Αιμιλίας Γ. Ζολώτα διαβάζουμε “(…) Χρόνος επιγραφής ταύτης τα μέσα του γ΄ π.Χ. αιώνος. (…). Βασιλέα δε Άτταλον εικάζει τον Α΄(241-197 π.Χ.) και χρόνον της επιγραφής τον μετά την (239-236 π.Χ.) ήτταν των Γαλατών κατά τα Πολυβ. δ΄48,7 και ε΄77. Ίσως μάλιστα εγράφη επικειμένου ή αρξαμένου του προς τον Σέλευκον τον Γ΄ πολέμου. Τούτου ένεκα εγένετο ίσως και η των τειχών οικοδομία και η του Αττάλου δαπάνη.

Η εν τη επιγραφή απαντώσα πολλάκις λέξις αΕΙδασμος (ούτως) είνε των νυν το πρώτον απαντωσών λέξεων, ουδαμού αλλαχού πρότερον ανευρεθείσα (…). Δηλοί δε ούτω η λέξις τον αεί δασμόν, ήτοι δασμόν, τ.ε. φόρον, πρόσοδον, διαρκή και αμετάβλητον (…).

Αξία παρατηρήσεως είναι η φράσις αγρός και αργός, και κατωτέρω αγροί και αργοί. Αυτόδηλον, ότι αγρόν μεν λέγει το καλλιεργούμενον ή κεκαλλιεργημένον, αργόν δε το ακαλλιέργητον και αγεώργητον και χέρσον (…).”

Ο δε Θεόδωρος Χ. Σαρικάκης (Η Χίος στην Αρχαιότητα, Εκδ. Οίκος Εριφύλη – Αθήναι 1998) συμπληρώνει: “(…) Στην επιγραφή αναφέρονται σε δύο στήλες τα ονόματα των μικροκαλλιεργητών, η θέσις όπου ευρίσκοντο οι αγροί των, ως και το ετήσιο εισόδημα των κτημάτων των σε δραχμές. Στην πρώτη στήλη αναγράφονται τα κτήματα, τα οποία υπέκειντο σε [δασ]μόν αείδα[σμον] των χρημάτων που έδωσε ο βασιλεύς Άτταλος για την [τ]ων τειχών οικοδομίαν (Α5) και στη δεύτερη στήλη των κτημάτων, τα οποία κατέβαλαν [δα]σμόν αείδασμον των χρημάτων που χορήγησε ο βασιλεύς για την του πυρός καύσιν την εν τ[ω] γυμνασίω (Β4-6).

Από την επιγραφήν λοιπόν συνάγομε ότι ο Άτταλος παρεχώρησε τα χρήματα στη Χίο πιθανόν υπό μορφήν δανείου και στη συνέχεια η πόλις, για να τα αξιοποιήσει καλύτερα, αλλά και για να ενισχύση οικονομικώς, τα δάνεισε με χαμηλό τόκο σε μικροκαλλιεργητάς, οι οποίοι ανέλαβαν την υποχρέωση να τα εξοφλήσουν από τα εισοδήματα των αγρών των με ετήσιες ίσως δόσεις (…)”.

Η λέξη ΚΥΒΩΝΙΔΑΙ στην επιγραφή αφορά κάποιο τοπωνύμιο.

Φτάνει έτσι η ονομασία του χωριού μας να υπάρχει τον 3ο αιώνα π.Χ. Πότε ακριβώς όμως δόθηκε το όνομα; Τί εννοούσε η λέξη ΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟΙΣ;

Ο Γ. Ι. Ζολώτας (3) το διευκρινίζει, αναφέροντας επί λέξει:

“(…) η δε Χίος διετέλεσεν ούτω πιστή εις τον Αλέξανδρον μέχρι τέλους της ζωής αυτού (…) απετέλεσε δε τμήμα αναπόσπαστον του Αλεξανδρείου κράτους. Εννοούμεν δε τούτο και εκ των λόγων του Πλουτάρχου (Φωκίων 18), καθ’ όν Αλέξανδρος προέτεινεν εις τον Φωκίωνα να εκλέξη μεταξύ της Χίου, της Ελαίας και της Μιλήτου, ήν ήθελε πόλιν δι’ εαυτόν. Αλλ’ εν τίνι μέτρω και τίνι τύπω διέθετεν ο Αλέξανδρος την Χίον αγνοούμεν.

Λαμβάνοντες δ’ υπ’ όψιν αφ’ ενός μεν τους λόγους του Πλουτάρχου, αφ’ ετέρου δε το εν Χίω Αλεξάνδρειον εκφράζομεν την υπόνοιαν μη και αποικίαν Μακεδονικήν εγκατέστησεν εις την Χίον ο Αλέξανδρος ως και αλλαχού, τούτου δ’ ένεκα και διέθετε την Χίον ή της Χίου μέρος ως ίδιον κτήμα δια τον Φωκίωνα. Δεν είνε δ’ άπορον και οι Βασιλέως οίκοι τους οποίους ευρίσκομεν εις την επιγραφήν Αττάλου κατά πρώτον εις αυτόν τον Αλέξανδρον ν’ αναφέρωνται, διότι το μέρος εν ω ευρέθη η εκατοστή του βασιλέως δεν είνε μακράν.

(…) οι Έλληνες αποδίδοντες τας υψίστας τιμάς τω Αλεξάνδρω έφθασαν μέχρι και του να θεοποιήσωσιν ίσως αυτόν, και τότε έχομεν και ημείς ιδρυόμενον εν Χίω Αλεξάνδρειον, του οποίου τ’ όνομα διασώζει ακόμη τόπος τις παρά την Καλλιμασείαν, ου εγγύς άλλος τις τόπος καλείται και νυν έτι: το Άστυ Πρβλ. εις Act. et Dipl. IV 290 Αλεξάνδρειον προάστειον και αγώνας ταΑλεξάνδρεια, ους ετέλει το κοινόν των Ιώνων τιμής ένεκεν (…)”.

Επομένως, η ονομασία Βασιλεώνοικο προήλθε από τους Βασιλικούς Οίκους (Βασιλέως οίκοι), που είχε κτίσει εκεί ο Μέγας Αλέξανδρος (356 – 323 π.Χ.) τον 4ο προ Χριστού αιώνα.

1 .  ΑΘΗΝΑ Σύγγραμμα Περιοδικόν της εν Αθήναις Επιστημονικής Εταιρείας, τόμος εικοστός, Αθήνησιν, εκ του Τυπογραφείου Π. Δ. Σακελλαρίου 1908, σελ. 163-164 “Επιγραφαί Χίου Ανέκδοτοι (Γεωργίου Ζολώτα) Γ΄. Βασιλέως Αττάλου”.

2 .  ΘΕΟΔΩΡΟΣ Χ. ΣΑΡΙΚΑΚΗΣ: Η Χίος στην Αρχαιότητα, Εκδ. Οίκος ΕΡΙΦΥΛΗ – ΑΘΗΝΑΙ 1998

3 .  ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΖΟΛΩΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ, ΤΟΜΟΣ Β΄, σελ. 151, 152, 153. ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΤΥΠΟΙΣ Π. Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ 1924

Παντελής Π. Δανιήλ

πηγή :http://www.vasileoniko.gr/village.php

   

Posted in: Χωριά